„Public Art” (Sztuka publiczna) to sztuka w przestrzeni publicznej, czyli w miejscu wspólnym, a przymiotnik „publiczny” może odnosić się zarówno do odbiorców dzieła jak i do przestrzeni jego funkcjonowania. Sztuka publiczna opuszcza tradycyjne przeznaczone dla niej przestrzenie – muzea, galerie i prywatne salony – by wtargnąć na ulice, place i fasady budynków.
O artystach
W kilku krajach podczas Wielkiego Kryzysu zainicjowano programy wsparcia dla artystów, takie jak Federal Art Project w USA i jego europejskie odpowiedniki, takie jak na przykład Kunst am Bau. Były to inicjatywy, które przy budowie lub renowacji budynków publicznych przewidywały tworzenie dzieł sztuki finansowanych z procentu kosztów budowy.
Natomiast prace Arpa związane z architekturą wynikają z jego bliskiej współpracy z projektantami w okresie po II wojnie światowej, w którym to relacja między sztuką a architekturą nabrała istotnego znaczenia w debacie architektonicznej.
Portal poleca: niezwykłe wydarzenie Wianki w Krakowie – warto sprawdzić!
Krytyka dominującej od czasów renesansu koncepcji sztuki – stawiającej w centrum twórczy geniusz indywidualnego artysty – na rzecz sztuki kolektywnej i anonimowej, została sformułowana przez Arpa w jego pierwszym tekście teoretycznym opublikowanym w 1915 roku w katalogu wystawy Moderne Wandteppiche, Stickereien, Malereien, Zeichnungen, która miała miejsce w Galerie Tanner w Zurychu i zawierała prace samego Arpa, Otto van Reesa i Adyi van Rees-Dutilh.
Co jeszcze warto wiedzieć?
Arp eksperymentował w tym kierunku już w 1904 roku, gdy wraz z Georgesem Ritlengiem stworzył malowidło ścienne na werandzie wiejskiego domu Arpów w Grendelbruch w Alzacji. Dwaj młodzi mężczyźni namalowali wspólnie fresk o wymiarach około 2 na 6 metrów przedstawiający postacie ze starożytnego Egiptu z katedrą w Strasburgu w tle.
Druga interwencja pochodzi z lat 1914-1915, kiedy to Arp wykonał kolażową dekorację w biurze magazynu „Le Théosophe” wydawanego w Paryżu przez René Schwallera. O ile po tych dwóch pierwszych interwencjach nie pozostał żaden ślad, o tyle zachował się fresk namalowany przez Arpa w tych samych latach w szkole Pestalozziego w Zurychu.
Z okresu międzywojennego pochodzi jedna z najsłynniejszych zbiorowych interwencji artystycznych i Gesamtkunstwerk sztuki awangardowej – przeprojektowanie wnętrza Café Aubette w Strasburgu.
W 1926 roku architekt Paul Horn i jego brat André zlecili Sophie Taeuber-Arp i Jeanowi Arp całkowite przeprojektowanie wnętrza skrzydła XVIII-wiecznego budynku przy Place Kléber, które miało być wykorzystane jako centrum rozrywki i wypoczynku z barem, salą kinową i salą imprez. Para podzieliła się pracą z Theo van Doesburgiem i trzej artyści przeprojektowali kilkanaście lokali z interwencjami związanymi z abstrakcją geometryczną (Taeuber-Arp i van Doesburg) i abstrakcją organiczną (Arp), które od 1938 roku zostały w dużej mierze zniszczone, ponieważ uznano je za zbyt nowoczesne, a od lat 80. częściowo odrestaurowane.
A więc…
Wszystkie te realizacje można wywodzić z inicjatywy poszczególnych patronów. Z kolei w okresie po II wojnie światowej nastąpiło daleko idące zjawisko, które na pierwszy plan wysunęło współpracę artystów i architektów w celu osiągnięcia syntezy sztuk. Nie był to z pewnością nowy temat. Współpraca między artystami, architektami i rzemieślnikami była podstawą nauczania Gropiusa w Bauhausie. Przenikanie się sztuki i architektury było również ważne dla Le Corbusiera, a koncepcja „synthèse des arts majeurs” powraca w jego pismach. Do zjednoczenia sztuk dążyły nawet awangardowe ruchy artystyczne, takie jak De Stijl czy rosyjski konstruktywizm.
Ale to właśnie po II wojnie światowej synteza sztuk i temat „pojednania” sztuki z publicznością nabrały fundamentalnego znaczenia i zmaterializowały się w dalekosiężnych projektach z udziałem głównych przedstawicieli historycznych awangard.
Wśród nich Arp zajmuje ważne miejsce, ponieważ uczestniczył w głównych projektach syntezy sztuk z lat 50. i 60. XX wieku począwszy od Harvard Graduate Center w Cambridge (Massachusetts) zaprojektowanego w 1948 roku przez Waltera Gropiusa przy współpracy kilku artystów.
Wśród protagonistów projektów syntezy sztuk jest Kościół katolicki – wystarczy wspomnieć Kaplicę Różańcową Matisse’a w Vence (1951) – i w tym kontekście Arp realizował wyposażenie liturgiczne w budynkach kościelnych zaprojektowanych głównie przez Hermanna i Hansa Petera Baurów. Do jego najambitniejszych projektów należy Ciudad Universitaria w Caracas w Wenezueli zaprojektowany przez Carlosa Villanuevę i uważany za szczególnie udany przykład koncepcji syntezy sztuk. Także tutaj Arp interweniował wraz z innymi artystami o międzynarodowej renomie.